EIÐAVINIR

Engar lýsingar finnast á hinum elstu kirkjum á Eiðum en þar hefur á fyrri öldum verið glæsileg timburkirkja (stafkirkja). Að stofni til virðist hún hafa staðið enn 1727 samkvæmt vísitasíu Jóns biskups Árnasonar. Lýsingin sýnir að hér var um stórhýsi að ræða, þrískipt: í forkirkju, miðkirkju og kór. Loft er yfir hluta mið- kirkju, stúkur með hurðum sitt hvoru megin við kór, og ‚útbrot‘ meðfram báðum hliðum miðkirkjunnar. Glergluggar eru á stöfnum og stúkum. Er með ólíkindum að slík kirkja skyldi vera reist fyrir svo fámenna sókn enda hefur hún líklega fremur átt að vitna um auðlegð og veldi staðarins en þjónustu við almenning. Líklegt er talið að Karl Arnórsson hafi látið byggja þessa kirkju á árunum 1320-1350. Í fornleifaskýrslu Björns Vigfússonar prests á Eiðum frá 1821 er lýst nokkrum kirkjugripum sem höfundur hennar telur hafa verið í miðaldakirkjunni. Þar á meðal er altarisbrík úr eik, útskorin, með myndum Péturs og Páls postula og krossmarki af alabastri í miðju. Auk þess „Nikolai líkneski“ af eik, um 1 m á hæð, í máluðum skáp með vængjahurðum. Ennfremur róðukross með Kristslíkneski af eik, hvítmáluðu, af svipaðri stærð. Loks kaleikur og patína, sem nú eru í Þjóðminjasafni. Altarisbríkin og Nikulás eru týnd en Kristslíkneskið rataði aftur í kirkjuna eftir nokkurn hrakning. Þess getur ekki í elstu lýsingum hennar og sögn er að það hafi fundist rekið á Eiðasandi við Héraðsflóa. (Úr Eiðasögu 1000-1998. Helgi Hallgrímsson og Skúli Björn Gunnarsson).

Góðan daginn kæru Eiðavinir.

Hlutverk okkar í stjórn Eiðavina er m.a. að hefja til vegs og virðingar sögu Eiða. Við ætlum nú á næstu mánuðum að rifja upp hitt og þetta í sögunni og hér er smá pistill um Eiða fyrr á tíð. Textinn er fenginn úr ritinu Eiðasaga 1000-1998 sem þeir unnu í sameiningu Helgi Hallgrímsson og Skúli Björn  Gunnarsson. Við stefnum að því að uppfræða ykkur um söguna þannig að þegar þið mætið í aldarafmæli Alþýðuskólans eftir tvö ár ættuð þið að vita allt um söguna:) Spurning um að brydda upp á spurningakeppni þar að lútandi eins og oft var á skemmtikvöldum á Eiðum hér áður fyrr á árum. 

Njótið lestursins. 

Eiða er fyrst getið í Droplaugarsona sögu sem á að hafa gerst á söguöld kringum aldamótin 1000. Þá bjó þar Helgi Ásbjarnarson, sonarsonur Hrafnkels Freysgoða og fremsti höfðingi Héraðsbúa á sinni tíð, með seinni konu sinni, Þórdísi Brodd-Helgadóttur úr Vopnafirði.

Nú keypti Helgi Ásbjarnarson land það, er að Eiðum heitir, út í héraði, en seldi Mjóvanes, og þóttist þar betur kominn, er þingmenn hans voru umhverfis, og lét gera þar lokhvílu. Þórdís, kona hans, spurði hví hann vildi þar heldur land eiga, er allt var skógi vaxið að húsum heim og mátti hvergi sjá mannaferðir, þótt að garði færi. (Ísl. fornrit XI, 168) Helgi og fylgdarmenn hans höfðu barist við þá Grím og Helga Droplaugarsyni á Eyvindardal, líklega árið 998, og fellt þá báða. Grímur var endurlífgaður af Álfgerði lækni á Ekkjufelli og bjóst Helgi við hefndum frá honum. Sá ótti var ekki ástæðulaus. Nokkrum árum síðar kom Grímur að kvöldlagi í Eiða með tveimur félögum sínum þegar þar voru tugir gesta af Lambanesþingi. Um nóttina laumaðist hann inn í skálann og lagði sverði í gegnum Helga í hvílu hans sem dró hann til dauða skömmu síðar.

Því var trúað fram á 20. öld að lík Helga hefði verið heygt í hólkolli yst í gamla túninu á Eiðum, sem nefndur var Helgahaugur. Reynt var að grafa í hann snemma á 19. öld en þar fannst ekki annað en klettur. Nú er óljóst hvar Helgahaugur var eða er. Munnmæli greina frá harmi Eiðafólks eftir lát Helga, og til vitnis um það sögðu menn vera örnefnin Grát- þúfur og Hrinuhali (Hrinuhóll) þar í túni, sem nú eru líklega horfin undir skólabyggingar eða bílastæði.

Það urðu sannarlega miklar breytingar á samgöngum á þeirri rúmu öld sem Eiðaskóli starfaði. Fram eftir öldinni hafa nemendur líklega allir komið gangandi eða ríðandi í skólann og heim á vorin en um og eftir miðja öldina urðu miklar breytingar á samgöngum og nemendur komu flestir akandi  og síðar með flugi  til og frá skóla. Flestir með tilhlökkunar og spennuhnút í maga - en aðrir með kvíðahnút.

Það lá mikið við að koma unglingunum í skólann, þannig

Veturinn 1959-1960 var Þórarinn Þórarinsson skólastjóri í orlofi og dvaldi í Reykjavík en Ármann Halldórsson var settur skólastjóri á meðan. Hann bjó í íbúð Þórarins, sem var í suðurenda á 2. hæð skólahússins, en þar var einnig skrifstofa skólans.

Von var á Þórarni heim í byrjun júlí og flutti Ármann úr íbúðinni 27. júní og síðan var hún þrifin og húsið allt. Var því lokið um miðnætti 28. júní og var enginn í húsinu næstu nótt. 

Næsta morgun,

Allir Eiðavinir ættu að vita eitthvað til hinnar umsvifmiklu Margrétar ríku sem erfði Eiða eftir föður sinn og bjó þar fyrri hluta 16. aldar. Hún er talin hafa fæðst 1491 og alist upp á Ketilsstöðum á Völlum. Hún erfði einnig Njarðvík sem hún kallaði víkina fögru og mögru en skipti á henni og Snotrunesi við systur sína. Fékk líka Egilsstaði á Völlum, Húsavík við Borgarfjörð og fleiri jarðir.

Kæru Eiðavinir, hér kemur Fróðleiksmoli nr. 2.

Í haust verða 80 ár liðin síðan fyrstu rafljósin voru kveikt á Eiðum og mun stjórnin örugglega minnast þessa með einhverjum hætti á Eiðum í haust.

Við vonum við að þið hafið gaman af að lesa þessa fróðleiksmola sem við reynum að setja hér inn mánaðarlega. 

Ljósaskipti á Eiðum

Eitt af hlutverkum stjórnar er að efla fræðslu um sögu, menningu og náttúrufar Eiðastaðar og er heimasíðan ma. hluti af viðleitni stjórnar til að ná því markmiði. Nú ætlum við að gera enn betur og hleypa af stokkunum nýjum þætti hér á heimasiðunni sem við deilum síðan inn á facebooksíðu Eiðavina. Við köllum þetta Fróðleiksmolann en hér ætlum við að rifja upp ýmislegt í sögu og menningu gamla skólans okkar. Stuttir fróðleiksmolar munu detta inn á síðurnar með nokkurra vikna millibili og vonum við að Eiðavinum lítist vel á þessa nýjung og lesi sér þetta bæði til gagns og gleði.  

Aðdragandi skóla á Eiðum